Tiếp tục mở rộng hội nhập quốc tế về môi trường

Việt Nam đã và đang tham gia nhiều khuôn khổ quốc tế dưới hình thức là thành viên chính thức hoặc chưa/không chính thức. Hiện nay, ở phạm vi quốc tế vẫn còn nhiều lĩnh vực được đánh giá là tiềm năng để Việt Nam có thể xem xét tiếp tục mở rộng việc tham gia, đáp ứng xu thế và yêu cầu về hội nhập sâu rộng trong lĩnh vực môi trường.

Lĩnh vực liên quan đến môi trường Việt Nam có thể tiếp tục mở rộng trong hội nhập quốc tế bao gồm: (i) Hội nhập quốc tế về quản lý hóa chất và chất thải, cụ thể là Công ước LONDON hoặc tham gia các khuôn khổ mới đang được thiết lập liên quan đến ô nhiễm rác thải nhựa đại dương,… (ii) Hội nhập quốc tế về bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, cụ thể là Công ước HELSINKI và tham gia và cam kết trong khuôn khổ BBNJ. Ngoài ra, hội nhập quốc tế cũng cần được xem xét mở rộng qua việc tham gia các hoạt động trong các khuôn khổ quốc tế khác như G7, G20, ASEM, APEC, ASEAN, WEF,…

Công ước quốc tế về ngăn ngừa ô nhiễm từ việc nhấn chìm chất thải trên biển (Công ước LONDON)

Công ước LONDON là một trong những công ước đầu tiên cho việc bảo vệ môi trường biển trước các hoạt động của con người. Công ước có hiệu lực từ ngày 30 tháng 8 năm 1975, và từ năm 1977 Công ước này được quản lý bởi Tổ chức hàng hải quốc tế (IMO).

Công ước LONDON đã ra một khuôn khổ pháp lý quốc tế nhằm kiểm soát và phòng ngừa ô nhiễm biển bằng cách nghiêm cấm nhận chìm một số vật liệu nguy hiểm. Ngoài ra, Công ước còn đề cập cấp phép cho việc nhận chìm các chất thải và các chất khác và cấp giấy phép đặc biệt cho việc nhận chìm một số vật liệu đặc thù. Trong Công ước LONDON 1972, nhận chìm được định nghĩa là việc sự trút bỏ có ý thức xuống biển các chất thải và các chất khác từ tàu thuyền, tàu bay, giàn nổi hoặc công trình khác được bố trí ở biển. Danh mục các chất thải không được phép nhận chìm hoặc các chất thải yêu cầu có giấy phép đặc biệt cũng được quy định trong Công ước.

Công ước cũng đã được sửa đổi vào năm 1993 (có hiệu lực từ năm 1994) với việc cấm nhận chìm các chất thải phóng xạ được làm nghèo. Ngoài ra, Công ước còn sửa đổi, bổ sung một lần nữa vào ngày 31 tháng 12 năm 1995 với việc cấm đốt các chất thải công nghiệp trên biển.

Tham gia Công ước LONDON sẽ là cơ sở để hoàn thiện thể chế, chính sách trong nước liên quan đến lĩnh vực tài nguyên và môi trường biển, góp phần tích cực vào các hoạt động bảo vệ tài nguyên và môi trường biển, đóng góp cho mục tiêu phát triển bền vững kinh tế biển của đất nước hiện nay.

Công ước về bảo vệ và sử dụng các nguồn nước xuyên biên giới và các hồ quốc tế (Công ước HELSINKI 1992)

 Năm 1992, các quốc gia thành viên của Ủy ban kinh tế châu Âu của Liên hợp quốc (UNECE) đã thông qua Công ước HELSINKI và Công ước có hiệu lực vào năm 1996. Sau đó, Công ước còn được củng cố thêm với hai nghị định thư sửa đổi: Nghị định thư 1999 và Nghị định thư 2003. Mục đích của Công ước là thúc đẩy việc quản lý chung và bảo tồn các hệ sinh thái của nguồn nước ngọt tại châu Âu và các nước láng giềng, bao gồm cả Trung Á. Công ước hiện có 40 thành viên - gần như toàn bộ các quốc gia chia sẻ nguồn nước xuyên biên giới tại khu vực UNECE. Các nghĩa vụ chung khi tham gia Công ước gồm:

Đưa ra các biện pháp phù hợp để ngăn chặn và giảm thiểu bất kỳ tác động xuyên biên giới nào, trên cơ sở các nguyên tắc cảnh báo sớm, trả phí gây ô nhiễm, bảo đảm lợi ích sử dụng cho thế hệ sau.

Ngăn chặn, kiểm soát và giảm thiểu tác động xuyên biên giới thông qua ban hành các biện pháp tương ứng về pháp lý, hành chính, kinh tế, tài chính và kỹ thuật.

Thiết lập các chương trình giám sát điều kiện của các nguồn nước xuyên biên giới, nghĩa vụ hợp tác trong nghiên cứu và phát triển các kỹ thuật hiệu quả nhằm ngăn chặn, kiểm soát và giảm thiểu tác động xuyên biên giới; trao đổi và bảo vệ thông tin.

Nghĩa vụ hỗ trợ các nỗ lực quốc tế trong việc tăng cường các quy tắc, tiêu chuẩn và thủ tục liên quan đến nghĩa vụ và trách nhiệm.                                           

Tham gia Công ước quan trọng này sẽ tạo khung pháp lý quan trọng cho Việt Nam, góp phần giải quyết hiệu quả các vấn đề ô nhiễm xuyên biên giới và các vấn đề liên quan đến an ninh nguồn nước của Việt Nam và khu vực.  

Văn kiện quốc tế về bảo tồn và sử dụng đa dạng sinh học biển tại các vùng biển ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ)

Tại Nghị quyết số 72/249 ngày 24 tháng 12 năm 2017, Đại hội đồng Liên hợp quốc quyết định triệu tập cuộc Họp liên chính phủ trong khuôn khổ Liên hợp quốc để xem xét các khuyến nghị của Ủy ban trù bị thành lập theo Nghị quyết số 69/292 ngày 19 tháng 6 năm 2015 về việc xây dựng một văn kiện quốc tế có tính chất ràng buộc trong khuôn khổ Công ước Luật Biển (UNCLOS) về bảo tồn và sử dụng đa dạng sinh học biển tại các vùng biển ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ). Theo Nghị quyết số 72/249, cuộc họp sẽ giải quyết các vấn đề được xác định tại Văn bản được thông qua năm 2011 về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển nằm ngoài quyền tài phán quốc gia, cụ thể về các nguồn gien biển, các vấn đề về chia sẻ lợi ích, các giải pháp như các công cụ quản lý theo chủ thể khu vực gồm các khu bảo tồn, đánh giá tác động môi trường, tăng cường năng lực và chuyển giao công nghệ về biển.

Tham gia đàm phán và cam kết trong khuôn khổ BBNJ sẽ củng cố thêm căn cứ pháp lý bảo vệ chủ quyền quốc gia thông qua các hoạt động bảo vệ tài nguyên đa dạng sinh học biển. BBNJ là tài nguyên đa dạng sinh học tại vùng biển ngoài quyền tài phán quốc gia, là di sản chung của nhân loại cần được quản lý và sử dụng bền vững và chia sẻ công bằng lợi ích. Quan điểm trong đàm phán của Việt Nam phù hợp với lợi ích chung của các nước đang phát triển. Thực hiện các cam kết và nghĩa vụ trong BBNJ cũng đồng thời là hình thức mở rộng chủ quyền trên biển một cách hợp pháp đóng góp vào nỗ lực chung đấu tranh về pháp lý bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển hiện nay.

Với bối cảnh và diễn biến phức tạp trên biển thời gian qua, ta cần tiếp tục tham gia sâu vào quá trình thảo luận để bảo vệ lợi ích của ta trong việc quản lý, bảo tồn và chia sẻ lợi ích từ việc khai thác tài nguyên đa dạng sinh học tại các vùng biển ngoài quyền tài phán quốc gia.